Xocalının dilbər guşələrindən biri
olan Cəmilli kəndinin işğalından 30 il ötür. Cəmilli 15 dekabr 1991-ci ildə erməni
quldurları tərəfindən işğal edilib. Kənd Xankəndi şəhərindən 2,5 km uzaqlıqda
yerləşir. Dağlıq ərazidə yerləşən Cəmilli kəndi bir tərəfdən sıldırım qayalarla, digər tərəflərdən isə meşə zolağı ilə əhatə olunmuşdur. Cəmilli kəndinin
əsas yolu ermənilərin yaşadığı Xənəzək kəndindən keçməklə Xankəndi şəhərinə idi. Bu
yol düşmənlərin çəmbərində olduğu üçün Cəmilli sakinlərinin yolu sıldırım qayalardan
aşaraq Kosalar kəndinə, oradan isə Şuşaya olmuşdur.

         Dağlıq Qarabağ müharibəsində Cəmilli kəndi
13 nəfər şəhid vermişdir. Onların 9 nəfəri Cəmilli sakini, 3 nəfəri Cəmillinin
müdafiəsinə gəlmiş polis əməkdaşları, 1 nəfəri isə 6 yaşlı Kosalar kənd
sakini Abdullayeva Maya Sərhad qızıdır. Cəmillinin müdafiəsində şəhid olmuş polis əməkdaşlarından 1 nəfəri Ağcabədi, 2 nəfəri isə Şəki rayon sakinidir. Şəhid polis əməkdaşı, Mikayıl Cəbrayılov
27 aprel 1950-ci ildə Şəki rayonunun Oxud kəndində, ikinci dünya müharibəsində əfsanəvi
partizan olan Fransa milli qəhrəmanı Əhmədiyyə Cəbrayılovun ("Armed
Mişel") ailəsində doğulmuşdur. 1990-cı ildə Mikayıl dörd nəfər polislə
Qarabağa ezam olunur. Onlar Cəmilli kəndini müdafiə etməli idilər. Bir müddət
sonra o Kosalara, əhali üçün ayrılmış taxılı gətirməyə gedir. Cəmilli-Kosalar
arasındakı yolda qəflətən erməni quldurları onlara basqın edir. Zabitlərdən
biri snayper gülləsindən ağır yaralanır, erməni basqınçıları ilə ölüm-dirim
savaşına atılan Mikayıl çiynindən güllə yarası alır. Buna baxmayaraq o təslim
olmur və 1990-cı il 15 dekabrda əsir düşən döyüş yoldaşlarını xilas edərkən qəhrəmancasına
son anadək vuruşaraq döyüş meydanında şəhid olur. Mikayıl Cəbrayılov ölümündən sonra "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" fəxri adına layiq görülmüşdür. 

        Cəmilli sakinlərindən 3 nəfər - Mehdiyev
Fikrət Buruzu oğlu, İsmayılov Bəhram Mətləb oğlu, Mehdiyev Cavanşir İsak oğlu
ölümündən sonra “İgidliyə görə” medalı ilə təltif olunmuşdur. Cavanşir Mehdiyev
1995-ci il oktyabrın 28-də Bakı metrosunda törədilmiş terror hadisəsində şəhid
olmuşdur. Salahov Şakir Şamil oğlu ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı”
fəxri adına layiq görülmüşdür. I Qarabağ müharibəsində 4 nəfər Cəmilli sakini ayağını, 1 nəfər sakin isə həm
ayaq, həm də ki, qolunu itirmişdir. 32 nəfər güllə yarası almışdır. 156 nəfər milli münaqişə zəminində əlil olmuşdur.

          23 avqust 1991-ci ildə Şuşadan Cəmiliyə
gələn, içərəsində 21 nəfər sərnişinin olduğu "UAZ" markalı maşın Kosalar - Cəmilli kəndləri arasında "Darlı" adlanan meşəlik ərazidə Ballıcada "Pioner düşərgəsi"
adlanan yerdə yerləşdirilmiş "ASALA" terror təşkilatının quldurları tərəfindən atəşə tutulmuşdur. Terror aktı nəticəsində 3 nəfər şəhid olmuş, 15 nəfər ağır
yaralanmışdır. Faciənin dəşhətini tək 1 nəfərə 21 avtomat gülləsi vurulması ilə izah etmək olar. Terror hadisəsi zamanı Mahmudov
Əyyub Əvəz oğlu həm qılçasını, həm qolunu itirmişdir. Kosalar kənd sakini 6 yaşlı Abdullayeva Maya Sərhad
qızı anasının qucağında şəhid olmuşdur.

         Cəmillinin işğalı zamanı kənddə 120 ailə,
596 sakin yaşayırdı. Hal-hazırda Cəmilli kənd İƏD-si üzrə nümayəndəliyinin
tabeliyində 301 ailə, 1109 nəfər sakin vardır ki, onların böyük hissəsi
Goranboy rayonunun Aşağı Ağcakənd və Börü qəsəbələrində və Bərdə şəhərində məskunlaşıblar.
Cəmilli kənd sakinləri respublikanın 20-yə qədər şəhər və rayonlarına pənah
aparmışdır.

         1992-ci ildən 2020-ci ilə kimi Ermənistan
Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olub. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə
əsasən imzalanmış 10 Noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq
Cəmilli kəndi Rusiya Sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir.          Cəmillilər
30 ildir ki, doğma yurd yerlərinin həsrəti ilə yaşayırlar. İnanırıq ki, bütün işğaldan azad olunmuş torpaqlarımız kimi, hələ də düşmən tapdağında qalan yurd yerlərimiz Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin qətiyyətli siyasəti ilə öz sahiblərinə qayıdacaq.